Προθάλαμοι ευρείς και μορφολογικά επιβλητικοί, η «Λιτή» και το «Γκαβίτ» εμφανίζονται αντίστοιχα σε βυζαντινούς μοναστηριακούς ναούς (καθολικά) και σε αρμενικούς («καθογικά») την ίδια περίοδο, από τον 9ο ως τον 14ο αιώνα, χωρίς όμως να εκλείπουν στη συνέχεια.
Το ερώτημα που τέθηκε, επομένως, ήταν κατά πόσο μπορεί, στα μεσοβυζαντινά χρόνια, να διαγραφεί μια πορεία είτε από τις αρμενικές περιοχές προς τη βυζαντινή Ελλάδα και στη συνέχεια τη Σερβία και το Άγιο Όρος ή, αντίστροφα, από την Ελλάδα προς την Αρμενία.
Το αρμενικό Γκαβίτ είναι ένας ευρύς προθάλαμος, συνήθως τετράγωνος ή ορθογωνικός, που κατά συμμετρικό τρόπο προστίθεται στην όψη της εισόδου του ναού. Πρόκειται πάντα για προσθήκη και απαραίτητα περιλαμβάνει το ταφικό μνημείο του κτήτορα. Εξυπηρετεί διοικητικούς, εκπαιδευτικούς και κοινωνικούς σκοπούς. Παρόμοιος χώρος σε σχήμα και σε μέγεθος είναι το «Ζαματούν», που δεν περιλαμβάνει το ταφικό μνημείο του κτήτορα ενώ προσκολλάται στο ναό με τρόπο ασύμμετρο ή στέκεται «πανταχόθεν ελεύθερο» μέσα στην αυλή και εξυπηρετεί κυρίως διοικητικές και κοινωνικές ανάγκες. Η δομική οργάνωση αυτών των κτιρίων και ο κοινωνικός τους ρόλος θυμίζει έντονα το «γκλχατούν», τον αρχαιότατο τύπο της ξύλινης λαϊκής αρχιτεκτονικής της Αρμενίας, που είναι κι αυτό τετραγωνικό, με στύλους και καλύπτεται από σύνθετο ξύλινο δώμα, το «χαζαρασέν». Πολλά είναι τα στοιχεία που αποδεικνύουν την προέλευση του Γκαβίτ από ξύλινα πρότυπα.
Ως προς τη Λιτή, όπως προκύπτει από τα παλαιότερα παραδείγματα –Παναγία Οσίου Λουκά (β΄ μισό 10ου αιώνα), Όσιος Μελέτιος (μέσα 12ου αιώνα)– δεν εκκολάφθηκε ως μια καινοφανής μορφή αλλά προέκυψε από τη διαρρύθμιση-διεύρυνση κτιριολογικών στοιχείων που ήδη υπήρχαν, όπως είναι οι στενοί νάρθηκες, σε συνδυασμό πιθανόν και με ανοικτούς εξωνάρθηκες. Οι Λιτές προορίζονταν αποκλειστικά για θρησκευτικές δραστηριότητες. Συγχρόνως, ο ελλαδικός τους αρχιμάστορας είχε γύρω του πρότυπα στα οποία λύσεις επικοινωνίας όμοιων χώρων μέσω ενός διδύμου υποστυλωμάτων, όπως είναι τα δύο εγκάρσια κλίτη της Λιτής εκατέρωθεν των δύο κιόνων της, είχαν ήδη εφαρμοστεί. Στις διαφορές που αποκλείουν μονομερή ή αμοιβαία επιρροή συγκαταλέγονται η διαφορά κατασκευής και στέγασης και η διαφορά στις λύσεις φωτισμού.