Στο επίκεντρο του άρθρου βρίσκεται η σημασιολογική ανάλυση της λέξης ψυχή και η μετατόπιση του νοήματός της στους αιώνες που χωρίζουν τον Όμηρο από τον Πλάτωνα. Αν θέλουμε να κατανοήσουμε της τεράστια μετάλλαξη που συνέβη κατά την κλασική εποχή σχετικά με την αξία του σώματος και την μεταθανάτια μοίρα της ψυχής, μια τέτοια γνώση αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση.
Το άρθρο χωρίζεται σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος αναλύεται το σχετικό με την ανθρώπινη ψυχολογία λεξιλόγιο των ομηρικών επών και υπογραμμίζεται η σημασιολογική απόσταση όρων όπως θυμός,φρένες, κραδίη κ.λπ. από τη λέξη ψυχή. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται η νέα σημασία που φέρει ο όρος ψυχή στους πλατωνικούς διαλόγους της λεγόμενης μέσης περιόδου και τονίζεται η επίδραση ορφικών και πυθαγόρειων διδασκαλιών πάνω στη σκέψη του Πλάτωνα. Ωστόσο, καταλύτης στη σημασιολογική μετατόπιση του νοήματος της λέξης ψυχή θεωρείται ο Ηράκλειτος. Στο τρίτο και τελευταίο μέρος του άρθρου εκτίθενται οι ηρακλείτειες περί ψυχής απόψεις και ιδίως η θεώρησή της ως μιας σπίθας πυρός που αντανακλά μικροκοσμικά την ζωντανή ενέργεια του σύμπαντος και λειτουργεί ταυτόχρονα ως το λογικό κέντρο της ανθρώπινης συνείδησης.
Με την ανάλυση αυτή καθίσταται κατανοητή η μετάβαση από τη ομηρική ψυχή, που ήταν ένα μικροσκοπικό «ομοίωμα του σώματος» χωρίς ιδιαίτερο ρόλο στην ανθρώπινη ψυχολογία, στο πλατωνικό ομώνυμό της, που δήλωνε το σταθερό κέντρο όλων των ψυχικών λειτουργιών και την αθάνατη ουσία του ανθρώπου. Η πλατωνική ψυχή, όπως και η ομηρική, μπορούσε να υπάρχει αυτόνομα έξω από το σώμα, αλλά, σε αντίθεση με εκείνη, μπορούσε επίσης να έχει συνείδηση του εαυτού της και να χαίρεται μια κατάσταση άυλης ευδαιμονίας ―πράγμα αδιανόητο στον ομηρικό κόσμο. Μεταξύ Ομήρου και Πλάτωνα διαπιστώνουμε μια αλλαγή «παραδείγματος» (με την έννοια που χρησιμοποιεί τον όρο ο Τόμας Κουν) στην ανθρώπινη αυτοσυνειδησία.
Μεταμορφώσεις της ελληνικής «ψυχής» από τον Όμηρο έως τον Πλάτωνα
01 Jul 2011
by vziampaka
- A
- A
- A