Για την περίοδο από τον 5ο αι. π.Χ. ως το 1000 μ.Χ., υπάρχουν μόνο έμμεσες, φιλολογικές μαρτυρίες. Μαθαίνουμε ότι ο Μ. Κωνσταντίνος έχτισε οικίες πολυτελείς, εφάμιλλες με τις μεγαλοπρεπέστερες ρωμαϊκές, ότι τα σπίτια μπορεί να ήταν και πενταώροφα και με πολύχρωμη πρόσοψη, για να ομορφαίνουν την πόλη και να ψυχαγωγούν τους διαβάτες. Παλαιοχριστιανική οικία που αποκαλύφθηκε στη Θεσσαλονίκη, και που ήταν σε χρήση από τον 5ο μέχρι τον 9ο αι. μ.Χ., επιβεβαιώνει την πληροφορία ότι τα σπίτια αυτής της περιόδου ακολουθούν τη ρωμαϊκή μορφολογία έχοντας κήπο και χώρους διαρρυθμισμένους γύρω από εσωτερική αυλή. Τα χρόνια από το 1000 μέχρι το 1453 είναι περίοδος φτώχειας για το Βυζάντιο. Το 1042 ο λαός της Κωνσταντινούπολης λεηλατεί το θησαυροφυλάκιο στο παλάτι. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο ιστορικός Νικηφόρος Γρηγοράς, οι Παλαιολόγοι τρώνε σε σκεύη από πηλό, το πολύ από κασσίτερο. Ό,τι απόμεινε και μελετήθηκε ως αστικό βυζαντινό σπίτι φαίνεται πως ανήκε στη μεσαία τάξη και στους ευγενείς της περιόδου, όπως το μεγαλοαστικό σπίτι του 12ου αιώνα, που σώθηκε στο Μελένικο της Βουλγαρίας. Ύστερα μεσαιωνικά δείγματα σπιτιών βρίσκονται στον Μυστρά, όταν αυτός έγινε η πρωτεύουσα του δεσποτάτου του Μωρέως. Το αρχαιότερο από αυτά είναι το λεγόμενο «παλατάκι» ή «αρχοντικό». Μοναδικό καλό δείγμα κατοικίας ευγενούς, αποτελείται από δύο ενωμένα κτίρια διαφορετικής εποχής. Έχει μικρή εσωτερική αυλή, πύργο (κάστελλο) στη μία γωνία και τρία πατώματα. Μια πιο φτωχική εκδοχή αποτελούν τα αρχοντικά «του Φραγκόπουλου» και «του Λάσκαρη».