Η Αθήνα, που στην Πρωτοελλαδική εποχή εμφανίζει σαφή συγγένεια με τις Κυκλάδες, στη Μεσοελλαδική ζει τον ερχομό των Αχαιών. Στην Υστεροελλαδική περίοδο ανθεί ο τοπικός μυκηναϊκός πολιτισμός (1380-1100 π.Χ.) που τοποθετεί τα ανάκτορα του βασιλιά και ιερέα ψηλά στην Ακρόπολη. Τη μυθική μορφή του ιδρυτή Κέκροπα θα συναγωνιστεί τώρα ο Θησέας στον οποίο αποδίδεται ο συνοικισμός της Αττικής. Γύρω στο 600 π.Χ. ο νομοθέτης Σόλων θα επισπεύσει τις πολιτικές εξελίξεις με την ίδρυση της Βουλής και της Ηλιαίας. Την τυραννία του Πεισίστρατου διαδέχεται ο Κλεισθένης (τέλος 6ου αιώνα π.Χ.) που διαιρεί τους Αθηναίους σε δέκα φυλές και εγκαθιδρύει τη δημοκρατία. Στο απόγειό της η δημοκρατία θα φτάσει τα χρόνια του Περικλή (460-429 π.Χ.), καθώς η Εκκλησία του Δήμου αποκτά όλη την εξουσία. Η πολιτική υπεροχή της Αθήνας εμπνέει ανησυχία στους Σπαρτιάτες. Στο τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου (431-404 π.Χ.) που τους έφερε αντιμέτωπους, οι Αθηναίοι θα αναγκαστούν να γκρεμίσουν τα τείχη της πόλης τους. Οι Μακεδόνες βασιλείς Φίλιππος και Αλέξανδρος σεβάστηκαν την πόλη αλλά το 86 π.Χ. ο Σύλλας την καίει και την καταστρέφει. Άλλο μεγάλο πλήγμα επέφερε στην πόλη ο Ιουστινιανός που το 529 μ.Χ. έκλεισε το τελευταίο της πανεπιστήμιο. Η φράγκικη περίοδος με τις συνεχείς εναλλαγές κατακτητών τελειώνει με την κατάκτηση της Αθήνας από τους Τούρκους (1456-1458 μ.Χ.). Το 1687 οι Ενετοί του Μοροζίνη επιτέθηκαν στην πόλη προκαλώντας σημαντικές καταστροφές, μεταξύ άλλων και στον Παρθενώνα. Στα 1833 η Αθήνα γίνεται πρωτεύουσα του ελληνικού βασιλείου και, για πρώτη φορά στην ιστορία της, αποκτά σχέδιο πόλης που συντάσσουν οι αρχιτέκτονες Κλεάνθης και Schaubert και προβλέπει 35-40.000 κατοίκους. Το σχέδιό τους και το σχέδιο του Klenze (1834) εφαρμόστηκαν με πολλές τροποποιήσεις. Οι πρώτες περιοχές που αναπτύχθηκαν έξω από το σχέδιο ήταν η Νεάπολη και το Κολωνάκι. Οι Βαλκανικοί πόλεμοι, ο Α΄ Παγκόσμιος και η Μικρασιατική καταστροφή ενέταξαν στην Ελλάδα νέους πληθυσμούς. Οι περισσότεροι πρόσφυγες, 230.000 σε Αθήνα και Πειραιά, διαβιώνουν σε άθλιες συνθήκες. Δύο γεγονότα σφραγίζουν το 1924, η κατάργηση της βασιλείας και η ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Το δημοψήφισμα του 1935 επαναφέρει τη βασιλεία που προετοιμάζει τη δικτατορία του Μεταξά (1936). Μετά την Κατοχή, στους πρόσφυγες προστίθενται οι εσωτερικοί μετανάστες, στα παραπήγματα οι μικροί συνοικισμοί έξω από το σχέδιο πόλης. Την εποχή αυτή θεσμοποιείται ο τυχαίος τρόπος ανάπτυξης της Αθήνας. Διαφορετική είναι η ανάπτυξη του Πειραιά που, με επίκεντρο το λιμάνι του, φιλοξενεί το διαμετακομιστικό και λιανικό εμπόριο αλλά και τη βιομηχανική ζώνη που αρχίζει από τη Δραπετσώνα και φτάνει στη Νίκαια.