Η βυζαντινή τέχνη μάς είναι γνωστή κυρίως από τη θρησκευτική της έκφραση. Διαιρείται στην παλαιοχριστιανική, τη βυζαντινή και τη μεταβυζαντινή περίοδο. Τα λατρευτικά κτίρια διακοσμούνται με ψηφιδωτά. Νέο αρχιτεκτονικό επίτευγμα αποτελεί ο τρούλος. Ο τρούλος που καλύπτει την Αγία Σοφία (532-537) θέλει να είναι ουράνιος.
Τα παλαιοχριστιανικά χρόνια οι χριστιανοί ενταφιάζουν τους νεκρούς τους σε κατακόμβες που διακοσμούν τοιχογραφίες με θέματα συμβολικά. Στην αρχιτεκτονική, υιοθετείται ο ρωμαϊκός τύπος της βασιλικής που στην Ανατολή αντί να είναι ξυλόσκεπη είναι θολοσκεπής. Τα ρωμαϊκά περίκεντρα κτίρια χρησιμεύουν κυρίως ως βαπτιστήρια. Άλλα κτίρια είναι τα κυκλικά (Άγιος Γεώργιος Θεσσαλονίκης), τα οκτάγωνα, τα τρίκογχα, τα τετράκογχα, ο ελεύθερος σταυρός. Εκτός από τη μνημειακή, ευνοείται η διακοσμητική γλυπτική: τα αρχιτεκτονικά γλυπτά, ιδίως τα κιονόκρανα. Ο εντοίχιος ψηφιδωτός διάκοσμος (Ροτόντα Θεσσαλονίκης) απεικονίζει την πνευματικότητα του υλικού κόσμου.
Στην Πρωτοβυζαντινή περίοδο (641-843), η εγκατάσταση των Αράβων στις ανατολικές επαρχίες συμπίπτει με την ηγεμονία των Ισαύρων (ανατολικής καταγωγής), γεννώντας την εικονομαχική τάση. Τώρα οι εκκλησίες φιλοτεχνούνται μόνο με απλά διακοσμητικά μοτίβα.
Στη μεσοβυζαντινή περίοδο (843-1204), η δημιουργία αραβικών και σλαβικών κρατών συρρικνώνει την αυτοκρατορία που τώρα βρίσκει μια καθαρά «βυζαντινή» έκφραση. Οι τύποι των ναών αυτή την περίοδο είναι: βασιλικές, κυρίως τρίκλιτες, μονόχωροι δρομικοί ναοί, δίκογχοι ή δίκλιτοι ναοί, ελεύθεροι σταυροειδείς ναοί, τρίκογχοι και τετράκογχοι ναοί, σταυροειδείς ναοί, σταυροειδείς εγγεγραμμένοι με τρούλο ναοί, οκταγωνικοί ναοί (Δαφνί, Όσιος Λουκάς, Καισαριανή κ.ά.). Μετά την εικονομαχία, η γλυπτική και η ζωγραφική γνωρίζουν μεγάλη άνθηση. Οι ζωγραφικές μορφές χαρακτηρίζονται από τον υπερβατικό τους χαρακτήρα, διακοσμούν όλο το ύψος των τοίχων και γίνονται αιτία να δημιουργηθούν τα εικονογραφικά προγράμματα.
Στα υστεροβυζαντινά χρόνια, παρά την ανάκτηση του θρόνου από τους Παλαιολόγους, η αυτοκρατορία που η λατινική κατάκτηση κατακερμάτισε δεν ανασυγκροτείται. Ωστόσο, η Κωνσταντινούπολη ζει την Παλαιολόγεια Αναγέννηση. Παράλληλα με την τάση εκλεκτικισμού στην αρχιτεκτονική, εμφανίζονται δύο νέοι τύποι ναών, ο μεικτός τύπος και ο σταυρεπίστεγος. Στη ζωγραφική, δύο σχολές ξεχωρίζουν: η Μακεδονική, τέχνη ανακτορική που απαντά κυρίως σε τοιχογραφίες, και η Κρητική που, προσηλωμένη στη βυζαντινή παράδοση, κατασκευάζει κυρίως φορητές εικόνες. Στη Μεταβυζαντινή περίοδο (ή Τουρκοκρατία), η Μακεδονική σχολή εξαφανίζεται. Η Κρητική σχολή μέχρι τον 16ο αιώνα εμφανίζεται σε πλήρη άνθηση. Ο 16ος είναι ο αιώνας των μεγάλων επώνυμων ζωγράφων. Τον 17ο αιώνα παραμελείται η τοιχογραφία προς όφελος των φορητών εικόνων, πράγμα που τον επόμενο αιώνα αντιστρέφεται. Τον 19ο αιώνα παύει να υπάρχει θρησκευτική ζωγραφική.
Βυζαντινή αρχαιολογία: παλαιοχριστιανική, βυζαντινή και μεταβυζαντινή – τουρκική περίοδος
25 Jun 2011
by Archaeology Newsroom
- A
- A
- A