Μυθικές ενδείξεις, αλλά και αρχαιολογικό δείγμα του ιερού γάμου, της ιερογαμίας, της συμβολικής δηλαδή ένωσης ανάμεσα στο θεό και στον άνθρωπο, έχουμε και στο χώρο της προϊστορικής και της ιστορικής Αιτωλίας.
Οι ενδείξεις αυτές για την τελετουργία της ιερογαμίας στην αρχαία Αιτωλία έχουν να κάνουν:
-Με τη μυθολογούμενη ένωση της συζύγου του Οινέως, βασίλισσας Αλθαίας με το θεό Διόνυσο στην πόλη Καλυδώνα της Αιτωλίας.
-Με το φυλετικό σύμβολο των Αιτωλών, τον κάπρο.
-Με τη μονοσανδαλία των Αιτωλών, που ήταν δική τους μυστηριακή πίστη και μυθική έκφραση του ιερού γάμου στην Αιτωλία. Μονοσάνδαλος του αιτωλικού μύθου υπήρξε ο ίδιος ο Αιτωλός.
-Με την ιεροδουλεία ή «ιερή πορνεία των ναών», την ασκούμενη σε ιερό της Αφροδίτης, στην αιτωλική πόλη Καλυδώνα.
Την αρχαιολογική μαρτυρία μάς τη δίνει μία από τις σωζόμενες μετόπες του αρχαϊκού ναού του Λυσείου Απόλλωνος (ή ίσως της Αρτέμιδος), που βρίσκεται εντός του ιερού του Θερμίου Απόλλωνος, στον Θέρμο Αιτωλίας: σώζεται ένα απόσπασμα «ερωτικού συμπλέγματος»: δύο φιγούρες, αρσενική και θηλυκή ενώνονται ερωτικά.