Μάντρα ονομάζεται ο κτιστός χώρος στην ύπαιθρο, στα χωράφια ή στα δυσπρόσιτα βουνά, όπου συγκεντρώνει ο βοσκός το κοπάδι του. Με τον προσανατολισμό της προφυλάσσει το βοσκό από το βορριά. Οι στάβλοι ή στάνες της ηπειρωτικής Ελλάδας, το κρητικό μητάτο με τον «κούμο» του αποτελούν πρόχειρες, θολιαστές κατασκευές, φτιαγμένες αποκλειστικά από πέτρα με το εκφορικό σύστημα. Όμοια ακριβώς κτίσματα είναι οι μάντρες στη Χίο. Ξύλινες τουρλωτές κατασκευές ήταν τα κονάκια των Σαρακατσάνων. Με επίκεντρο τη Λήμνο, τα νησιά Λέσβος, Ίμβρος, Τένεδος και Σαμοθράκη μοιράζονται όμοιες κατασκευές, μοναδικές στην τεχνική τους. Στη Λήμνο κτίζουν με πέτρα, ξύλο και καλάμια. Αληθινοί μαστόροι έχτιζαν την πέτρα χωρίς χρήση κονιάματος. Σε αντίθεση με άλλα μέρη, στη Λήμνο η μάντρα εξελίσσεται και οργανώνεται. Διακρίνονται πέντε τύποι: α) ο αρχικός, το μονόχωρο ορθογώνιο κτίσμα με τζάκι, β) ο γεωργικός, σε περιοχές με καλλιεργήσιμη γη, με αποθηκευτικούς χώρους κυρίως για σιτηρά, αλώνι, κατοικία βοσκού, χώρο σταβλισμού μεγάλων οικόσιτων ζώων, γ) ο γεωργοκτηνοτροφικός, σε περιοχές με καλλιεργήσιμη γη αλλά και βοσκοτόπια, με χώρο κατοικίας, χώρο για τα πρόβατα (χαγιάτι), στάβλο για μεγάλα ζώα, αχυρώνα, φούρνο, αλώνι κλπ., δ) ο κτηνοτροφικός, μόνο σε περιοχές με βοσκοτόπια σε ψηλά βουνά και απότομες χαράδρες, διαθέτει: χαγιάτι (για τα πρόβατα) και μικρό χώρο με τζάκι για το βοσκό, ε) ο μεικτός οικογενειακός βρίσκεται μέσα ή κοντά σε οικισμό.
Το χαγιάτι στις μάντρες της Λήμνου είναι ο χώρος γύρω από τον οποίο οργανώνονται όλες οι άλλες λειτουργίες. Και είναι το σημείο που προσδιορίζει την τελική αρχιτεκτονική σύνθεση του συγκροτήματος.