Ο χρόνος γένεσης του θεσμού της αθηναϊκής εφηβείας διχάζει τους ερευνητές που συνασπίζονται σε δύο στρατόπεδα. Το πρώτο επικαλείται την αυθεντία του Wilamowitz και υποστηρίζει ότι ο θεσμός καθιερώθηκε μόλις το 335 π.Χ., χρονιά που ο Επικράτης, ρήτορας και δημαγωγός, διέθεσε ένα υπέρογκο ποσό για να «ιδρύσει» και να συντηρήσει το θεσμό. Απλά για να «διευρύνει» το θεσμό, διορθώνουν οι άλλοι. Η πόλη των Αθηνών, επανέρχονται οι πρώτοι, αφυπνίστηκε μετά την πανωλεθρία στη Χαιρώνεια (338 π.Χ.) και καθιέρωσε τη στρατιωτική εκπαίδευση ως υποχρεωτική. Υπήρχαν και προηγούμενες ευκαιρίες αφύπνισης, λέει ο αντίλογος. Άλλωστε, συνεχίζουν, θα τους επέτρεπε ο Αλέξανδρος, την ίδια χρονιά που κατέστρεψε τη Θήβα, να ανοίξουν αυτοί τις πύλες του εφηβείου;
Η πρώτη ομάδα επιστρέφει με ένα διπλό επιχείρημα. Επιστρατεύει τη σιγή των κλασικών που έζησαν πριν από το 335 π.Χ., ειδικά του Πλάτωνα, συνδυάζοντάς την με τις μαρτυρίες Πλάτωνα και Ξενοφώντα περί πλήρους ελευθερίας των εφήβων. Η σιγή οφείλεται, λένε οι άλλοι, στο ότι ο θεσμός είναι τόσο κοινότοπος όσο και τα Απατούρια. Ο δε Πλάτωνας δεν αναφέρει ούτε την εκπαίδευση των ορφανών. Όσο για την ελευθερία των «εφήβων», η λέξη είναι αμφίσημη και εδώ αναφέρεται στις ηλικίες 14-18, όχι στις ηλικίες 18-20. Τέλος, η πρώτη ομάδα ανασύρει από το οπλοστάσιό της επιγραφή του 334/3 π.Χ., που είναι η αρχαιότερη από όσες αναφέρονται στο θεσμό της εφηβείας.
Η δεύτερη ομάδα υποστηρίζει την παλαιότερη χρονολόγηση προβάλλοντας τα εξής επιχειρήματα:
1. Σε μαρμάρινη στήλη των Αχαρνών (β΄ μισό του 4ου αιώνα π.Χ.) διασώζεται ο όρκος των εφήβων που χαρακτηρίζεται «πατροπαράδοτος». Ο Λυκούργος διασώζει τον όρκο που έδιναν οι έφηβοι της πόλης στο ναό της Αγλαύρου και μας πληροφορεί ότι αυτόν απομιμήθηκαν οι Έλληνες στις Πλαταιές (479 π.Χ.). Τον όρκο στο ναό της Αγλαύρου αναφέρει ο Αλκιβιάδης στον Πλούταρχο αλλά και ο Δημοσθένης στον Περί παραπρεσβείας.
2. Το αγγείο που βρίσκεται στο Μουσείο Ερμιτάζ στο Λένινγκραντ και απεικονίζει ορκωμοσία εφήβου είναι μελανόμορφου ρυθμού, ασύμβατου με τη χρονολόγηση του θεσμού στο 335 π.Χ.
3. Σημαντικές πληροφορίες που συνηγορούν υπέρ της αρχαιότητας του θεσμού προσφέρει ο Αισχίνης μιλώντας για τον εαυτό του στην περίοδο της εφηβείας όταν διατέλεσε και περίπολος.
Πότε άρχισε ο θεσμός της εφηβείας;
28 Jun 2011
by vziampaka
- A
- A
- A