Χάρη στη γεωγραφική της θέση στα δυτικά της βαλκανικής χερσονήσου, μεταξύ της Ελλάδας και της Ιταλίας, η Αλβανία, ένα από τα μικρότερα κράτη της Ευρώπης, επηρεαζόταν από τα ιστορικά και πολιτιστικά γεγονότα που λάμβαναν χώρα στην κεντρική Ευρώπη και τη Μεσόγειο. Στην αρχαιότητα το βόρειο τμήμα της χώρας κατοικούσαν οι Ιλλυριοί, το νοτιότερο, με όριο την κοιλάδα του Αώου, αποτελούσε τμήμα της αρχαίας Ηπείρου, ενώ στα παράλια της Αδριατικής ιδρύθηκαν κατά την αρχαϊκή εποχή ελληνικές αποικίες, που συνέβαλαν στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της περιοχής. Το βασίλειο των Ιλλυριών άκμασε κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. Αργότερα καταλύθηκε από τους Ρωμαίους (168 π.Χ.) και ενσωματώθηκε στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Η περιοχή αποτέλεσε αντικείμενο διενέξεων μεταξύ Βυζαντινών και Βουλγάρων, και το 15ο αιώνα κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς. Η Αλβανία ανακηρύχθηκε ανεξάρτητο κράτος στις αρχές του 20ού αιώνα.
Στο άρθρο παρουσιάζονται συνοπτικά επιλεγμένες αρχαίες πόλεις: η Επίδαμνος, που ονομάστηκε αργότερα Δυρράχιο, και η Απολλωνία, αποικίες της Κορίνθου και της Κέρκυρας, ο Βουθρωτός, κέντρο του «κοινού» των Πρασσαίβων και του ηπειρωτικού έθνους των Χαόνων, η Βυλλίς, πόλη του ιλλυρικού φύλου των Βυλλιόνων, και η Αντιγόνεια, που ιδρύθηκε από τον Πύρρο.
Υπεύθυνοι για την προστασία, τη διαχείριση και την ανάδειξη της αρχαιολογικής κληρονομιάς στην Αλβανία είναι επίσημοι κρατικοί φορείς, όπως το Ινστιτούτο Πολιτιστικών Μνημείων, το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο της Ακαδημίας Επιστημών, το Εθνικό Κέντρο Απογραφής της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, κ.ά. Εδώ και χρόνια, ξένες αρχαιολογικές αποστολές διεξάγουν συστηματικές ανασκαφές σε συνεργασία με αλβανούς αρχαιολόγους, ενώ τελευταία η προϊστορική αρχαιολογία έχει αναπτυχθεί σημαντικά.