Από την πρώιμη Αναγέννηση ως τον ύστερο Νεοκλασικισμό, η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική δεν έπαψε να «παίζει» με μορφολογικά στοιχεία και ρυθμολογικούς τρόπους της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Στα τέλη του 19ου αιώνα όμως, οι αρχιτέκτονες της Νέας Τέχνης διακήρυξαν την απεξάρτησή τους από τους ιστορικούς ρυθμούς.
Ωστόσο, θρεμμένοι καθώς ήταν με τα διδάγματα του ρομαντικού και του ρασιοναλιστικού νεοκλασικισμού, όσοι δεν οπισθοδρόμησαν σε κλασικίζουσες εκφράσεις επιχείρησαν να συμβιβάσουν το αίτημα της νεωτερικότητας με μια πιο αφηρημένη εκδοχή του κλασικού. Ο Henry van de Velde, o Hector Guimard δηλώνουν ότι οι αναζητήσεις τους εμπνέονται από την ελληνική αρχαιότητα. Ο Adolf Loos δεν έπαψε να διακατέχεται από την έμμονη ιδέα του δωρικού κίονα. Η χρήση που έκανε αυτού «του εύγλωττου σημείου νοσταλγίας για αυστηρότητα» ο ίδιος, όπως και ο Peter Behrens και ο νεαρός Mies van der Rohe, οδήγησε τον R. Banham στην εύστοχη παρατήρηση ότι «στις γερμανόφωνες χώρες της Ευρώπης, η νέα αρχιτεκτονική του 20ού αιώνα γεννήθηκε κάτω από τον αστερισμό του Δωρικού Κίονα».
Οι θεωρητικές επικλήσεις του αρχαίου πνεύματος θα πυκνώσουν στη διάρκεια της ηρωικής περιόδου του Μοντέρνου Κινήματος. Ο J.J.P. Oud, λόγου χάρη, επιθυμεί έναν «ανιστόρητο κλασικισμό» αλλά ανατρέχει και στη θεωρία των αρμονικών αναλογιών.
Οι θεωρίες αυτές βρήκαν τον πιο εύγλωττο εκφραστή τους στο πρόσωπο του Le Corbusier. Αν και οργίζεται με την ανάγκη που νιώθει να υποκλιθεί μπροστά στον Παρθενώνα, ο Le Corbusier θα παραμείνει σε όλη του τη ζωή σαγηνευμένος από το «δωρικό ήθος». Στις βυζαντινές εκκλησίες αναγνώρισε την αίσθηση των αναλογιών και τη μαθηματική χάρη, στα σπίτια των Κυκλάδων την αρμονία και την ανθρώπινη κλίμακα.
Ο ιταλικός φασισμός, ο γερμανικός ναζισμός και ο σοβιετικός σταλινισμός με σύνθημα το «δικαίωμα του λαού στους κίονες», έφεραν έναν ψευδομνημειακό εκλεκτισμό στα όρια του κιτς. Σε αυτή τη χρήση της κλασικής παράδοσης από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα οφείλεται εν μέρει η αποστασιοποίηση της μεταπολεμικής Ευρώπης. Αντίθετα στις ΗΠΑ, η κλασική παράδοση σύντομα επανεμφανίζεται.
Μέσα στην ποικιλία των τάσεων της μεταμοντέρνας αρχιτεκτονικής, οι σχέσεις με την αρχαία Ελλάδα είναι λαβυρινθώδεις. Ο ριζοσπαστικός εκλεκτικισμός των ΗΠΑ (Charles Moore, Robert Venturi, Robert Stern) χειρίζεται τους κλασικούς ρυθμούς ως πρόχειρα στερεότυπα, ιδανικά για εντυπωσιακές μεταμφιέσεις. Για τον ευρωπαϊκό νεορασιοναλιστικό φονταμενταλισμό (Aldo Rossi, Leon Krier), οι κλασικοί ρυθμοί είναι τα αρχετυπικά παραδείγματα για έναν κλασικισμό που νοείται ως ήθος και όχι ως ύφος. Και στις δύο περιπτώσεις, η ιστορικότητα που εξόρισε ο μοντερνισμός επαναπροσδιορίζει τη σύγχρονη προβληματική. Στο βάθος λάμπει σταθερά η αρχαία Ελλάδα.
Η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική του αιώνα μας και η Ελλάδα
27 Jun 2011
by vziampaka
- A
- A
- A