Εκτός από τους μύθους και τις τραγωδίες, η πλατωνική φιλοσοφία παρουσιάζει επίσης γόνιμα σημεία σύγκλισης και απόκλισης με την ψυχαναλυτική σκέψη και δύναται να αποτελέσει, με τη σειρά της, πηγή έμπνευσης.
Η αναμφισβήτητα τεράστια ποσότητα των αντικαταθλιπτικών που καταναλώνονται στις μέρες μας αλλά και η συλλογική επιθετικότητα, που διογκώνεται διαρκώς διεθνώς, διαλύουν την ευδαίμονα αυταπάτη της δυνατότητας του ορθολογισμού και της επιστήμης να κατακτήσουν τις τελικές απαντήσεις.
Ένα θέμα που έχει απασχολήσει έντονα τον Sigmund Freud είναι η διαπίστωση ότι ενώ το αναγνωστικό κοινό δέχεται ως αυτονόητο το γεγονός ότι το γνωστικό πεδίο κάθε επιστήμης έχει κάποια όρια, κάνει συνήθως εξαίρεση για το πεδίο της ανθρώπινης ψυχολογίας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα: α) είτε την επικέντρωση του ενδιαφέροντος τόσο της επιστημονικής κοινότητας, όσο και των υπολοίπων, στις βιολογικές θεωρίες και έρευνες που, καθώς κατακτούν ολοένα νέα εδάφη, μοιάζει να υπόσχονται τις τόσο επιθυμητές τελικές απαντήσεις, β) είτε την άκριτη, δογματική, ανορθολογική αποδοχή τρόπων σκέψης και δράσης που θέτουν σε κίνδυνο τη διασφάλιση της ανθρώπινης ειρήνης και ευτυχίας.
Ο στοχασμός όλων, ως εκ τούτου, οφείλει να αρθεί στο ύψος της αποστολής του να είναι ο φορέας της ανάδειξης της διφυΐας του ανθρώπου. Το πνεύμα των καιρών (zeitgeist) της εποχής του Freud επέβαλε την ενδυνάμωση της αντικειμενικότητας έναντι της υποκειμενικότητας, της επιστήμης έναντι της θρησκείας, της ετερότητας έναντι της ομοιότητας. Το zeitgeist της δικής μας εποχής επαναφέρει στο προσκήνιο την ενδυνάμωση της υποκειμενικότητας έναντι της αντικειμενικότητας, της ομοιότητας έναντι της ετερότητας. Γνωρίζουμε ότι τα δίπολα αυτά βρίσκονται σε μια διαλεκτική σχέση. Η ανάδειξη των ωσμώσεων ανάμεσά τους συντελεί σε μια ευρύτερη κατανόηση των ανθρώπινων ψυχικών καταστάσεων.
Ο Freud ήταν επιφυλακτικός, τουλάχιστον στα δημόσια γραπτά του, σε εμπειρίες όπως ο έρωτας ή οι μυστικιστικές εμπειρίες, ο Πλάτων το αντίθετο. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, μπορεί το έργο του τελευταίου να φωτίσει το άχρονο συναίσθημα ευδαιμονίας που συνοδεύει τις ερωτικές ή μυστικιστικές απολαύσεις, ή κατ’ άλλους και οποιαδήποτε δημιουργία ή απόλαυση έργου τέχνης. Η κατάρρευση της πρωταρχικής ναρκισσιστικής ευδαιμονίας αναζητά το γιατρικό της, ειδάλλως μπορεί να οδηγήσει σε κατακλυσμιαία επιθετικότητα, συλλογική ή ατομική.
Η αναζήτηση των δυνατοτήτων που διατίθενται στον άνθρωπο προκειμένου να επιστρέψει στον απολεσθέντα παράδεισο της ναρκισσιστικής αυτάρκειας και ευδαιμονίας δίχως ταυτόχρονα να οδηγηθεί στο χώρο της παθολογίας, μας φέρνει απαρέγκλιτα στον έρωτα –το πιο κοινό από τα πάθη–, στην τέχνη και την επιστήμη, στη θρησκεία και στο μυστικισμό.
Σε αυτό το άρθρο, θα επερωτήσουμε τη φροϋδική θεώρηση για τον έρωτα με αφετηρία μια έννοια-σταθμό στην ψυχαναλυτική σκέψη, το ναρκισσισμό. Επιπλέον, έχοντας την τύχη να διαθέτουμε στην ίδια τη γλώσσα μας το έργο ενός κορυφαίου γνώστη των ερωτικών, του Πλάτωνα, δεν θα διστάσουμε να το χρησιμοποιήσουμε, σκύβοντας να δροσιστούμε στους σχετικούς διάλογους του: το Συμπόσιο και τον Φαίδρο.
Μια ψυχαναλυτική παλινωδία για τον έρωτα: στα σταυροδρόμια της φροϊδικής και πλατωνικής θεωρίας
04 Jul 2011
by vziampaka
- A
- A
- A