Οι φιλόσοφοι αποδίδουν στις Χάριτες την ανταποδοτικότητα και την αμοιβαιότητα που εξασφαλίζουν την κοινωνική συνοχή, ενώ οι ποιητές τις συσχετίζουν με τη χαρά για τη γιορτή, τα τραγούδια και το χορό. Άλλοτε δύο, άλλοτε τρεις, οι Χάριτες λατρεύονται στην Αθήνα, τη Βοιωτία, τις Αμύκλες, την Ολυμπία, την Κω. Η εμφάνισή τους σε δυάδες ή τριάδες επιχειρεί να αφαιρέσει την ατομικότητα από το γυναικείο στοιχείο, όπως υποψιάζεται η N. Loraux; Θέση της συγγραφέως είναι ότι η ομαδικότητα στην εμφάνιση των Χαρίτων απορρέει από το συλλογικό χαρακτήρα που ενυπάρχει στην κοινωνικότητα και την εργασία, εν προκειμένω την υφαντική. Ο όρος χάρις έχει πολλές σημασίες. Πλάι στην έννοια της εξυπηρέτησης και της ευγνωμοσύνης, που συναντάμε στον Αριστοτέλη, μια άλλη σημασιολογική διάσταση αποδίδει στη χάριν μια ορατότητα, μια ακτινοβολία που στρέφει τα βλέμματα προς όποιον ή ό,τι περιβάλλεται από αυτήν. Συνθέτοντας τις σημασίες, η B. MacLachlan εισήγαγε την ερμηνεία της «κοινωνικής ευχαρίστησης» σε αμοιβαία βάση. Η συγγραφέας την επεκτείνει, συσχετίζοντάς την με υφαντά ενυφασμένα με πολύχρωμα σχέδια. Σε αυτά συνενώνονται οι προσφορές από ευγνωμοσύνη και η δύναμη της ακτινοβολίας. Στη σχέση του ζευγαριού, η ευγνωμοσύνη της γυναίκας έχει και μια ορατή διάσταση, καθώς από τα έργα της υφαντικής, όπως και από τα κοσμήματα, πηγάζει χάρις, ερωτική ακτινοβολία. Στη φορεσιά της Πανδώρας, όπου τα δαίδαλα (σχέδια) στο στεφάνι που φτιάχνει ο Ήφαιστος συναγωνίζονται σε λάμψη τα δαίδαλα του πέπλου που δίνει η Αθηνά, φαίνεται καθαρά ότι η χάρις είναι συνυφασμένη με κάτι το σωματικό ή με κάποιο αντικείμενο που διαθέτει λάμψη. Οι μελέτες της F. Frontisi-Ducroux έδειξαν ότι ο όρος δαιδάλεος αναφέρεται στην κατασκευή ένθετων σχεδίων ή ένθετων ανάγλυφων απεικονίσεων στη μεταλλοτεχνία και την ξυλουργική. Η παλαιά άποψη ότι στον αρχαίο πέτρινο αργαλειό ήταν αδύνατη η ύφανση σχεδίων, εμπόδισε τους ερευνητές να αντιστοιχίσουν τον όρο ποικίλος, που παραπέμπει στην πολυχρωμία και τα σχέδια του υφαντού, με τον όρο δαιδάλεος. Τέτοια υφάσματα είχαν πρωτίστως τελετουργική χρήση: σε νεκρώσιμες τελετές, στα Παναθήναια, σε γάμους ή στην υποδοχή ξένων. Εθνολογικά παραδείγματα και η ομαδική κατασκευή πέπλων αφιερωμένων στις θεές, μας επιτρέπουν να υποθέσουμε ότι η ύφανση ήταν συλλογική εργασία, μάλλον ανά δυάδες, όπως απεικονίζεται στην αττική λήκυθο του ζωγράφου του Άμασι (540 π.Χ.). Τα διακοσμημένα με σχέδια υφάσματα έχουν κοινωνική σημασία: εντάσσουν όποιον τα φοράει σε κάποιο σύνολο, χρησιμεύουν στην αναγνώριση προσώπων στην τραγωδία. Ο κοινός μανδύας που περιβάλλει ομάδα γυναικών σε αγγεία της κλασικής εποχής παραπέμπει σε μια τελετουργική κοινωνικότητα που έχει τις ρίζες της στην κοινή εργασία. Στις τελετές εντοπίζεται μια άλλη λειτουργία της χάριτος που συνδέεται με την ακτινοβολία ενός λόγου ή τραγουδιού. Η λάμψη τους δεν συναρτάται με το περιεχόμενο αλλά με τον ωραίο τρόπο εκφοράς ή εκτέλεσης. Χρησιμοποιώντας τη μεταφορά της υφαντικής, ο Βακχυλίδης και ο Πίνδαρος παραβάλλουν το γραπτό τους κείμενο με ένα κομμάτι ύφασμα με ένθετες εικόνες. Η σημασία του κειμένου και του εικονογραφημένου υφάσματος στην απομνημονευτική λειτουργία δικαιολογεί την εξέχουσα θέση που είχαν οι Χάριτες στην οργάνωση των γιορτών της κλασικής εποχής.
Οι Xάριτες και η ύφανση των χρωματιστών υφασμάτων
12 Jul 2011
by vziampaka
- A
- A
- A