Δίψα για κατακτήσεις, δίψα για γνώση. Η συναρπαστική φυσιογνωμία του Αλέξανδρου δεν εξαντλείται στο πρόσωπο του στρατηλάτη. Πολύ περισσότερο βαραίνει το όραμά του να μετατρέψει τις μακρόχρονες αμοιβαίες ανταλλαγές ανάμεσα σε Ελλάδα και Ανατολή σε ένα νέο, κοινό πολιτισμό. Άραγε οι κάθε λογής «βάρβαροι» τον έκαναν θρύλο επειδή έπαψαν να νιώθουν «μη Έλληνες»; Η αλεξανδρινή τώρα γίνεται η κοινή τους γλώσσα. Στην ανεικονική Ινδία που προσκυνούσε μόνο τα ίχνη των πελμάτων του, ο Βούδας αίφνης αναπαρίσταται ολόσωμος, ντυμένος σαν Απόλλωνας. Η ινδική γλυπτική, ιδιαίτερα η τέχνη της Γκαντάρα-Ματούρα, διατήρησε για αιώνες τη σφραγίδα της ελληνικής τέχνης. Πρεσβευτής στον ηγεμόνα των Ινδιών, ο Μεγασθένης συγγράφει την αρχαιότερη ιστορία τους (3ος αιώνας π.Χ.). Γόνος του ηγεμόνα από ελληνίδα μητέρα, ο μεγάλος μεταρρυθμιστής Ashoka συντάσσει τους νόμους του στα αραμαϊκά και τα ελληνικά. Ανάλογη ήταν η επιρροή στη Συρία, την Παλαιστίνη, την Αρμενία και τη Βόρεια Αφρική. Η μετάφραση της Παλαιάς Διαθήκης τον 2ο αιώνα π.Χ. υποδηλώνει πως η κοινή ήταν πιο οικεία ακόμη και για τους Εβραίους. Απόγονος του Ηρακλή και γιος του Διός Άμμωνος, ο Αλέξανδρος θα παραμείνει ημίθεος για τους Ρωμαίους. Έχοντας προκαλέσει «παγκόσμιες» ανακατατάξεις και πεθαίνοντας νέος, ο Αλέξανδρος μεταπήδησε στη σφαίρα του θρύλου. Τον 3ο αιώνα μ.Χ. ο Ψευδο-Καλλισθένης συγγράφει μια ρομαντική βιογραφία εμπλουτισμένη από τη λαϊκή φαντασία. Τη λατινική της μετάφραση τον επόμενο αιώνα θα ακολουθήσουν μεσαιωνικές μεταφράσεις στις περισσότερες γλώσσες της Ευρώπης και της Ανατολής. Σικάντερ για τους Πέρσες, Αλ Ισκάνταρ για τους Άραβες, Σκέντερ ή Ισκαντάρ για τους Τούρκους. Ο Αλέξανδρος συνομιλεί με Ινδούς φακίρηδες, με τους σοφούς της Κίνας. Επισκέπτεται την Ιερουσαλήμ όπου ο Ιερεμίας του προφητεύει πως θα κυβερνήσει τον κόσμο. Μυείται στο χριστιανισμό. Ο Ισκαντάρ Dhoul Carnein («με τα δύο κέρατα») περνάει από την περσοζωροαστρική λογοτεχνία στο Κοράνι ως υποδειγματικός ήρωας του Ισλάμ. Ως Τούρκος ευγενής εμφανίζεται στην τουρκική παραλλαγή του Ψευδο-Καλλισθένη στα τέλη του 14ου αιώνα. Αντίστοιχα, στη Δύση μεταμορφώνεται σε Φράγκο, Γότθο, Ρώσο ή Σάξονα. Είναι ο ένας από τους εννέα σπουδαιότερους μεσαιωνικούς ήρωες. Οι περιπέτειές του αποκτούν μυθική χροιά. Αυτός και τα άλογά του λούζονται στην πηγή της αθανασίας. Έχοντας διατρέξει όλη τη γη, συνεχίζει την εξερεύνησή του στον ουρανό και στα βάθη του ωκεανού. Στην Αναγέννηση ο Αλέξανδρος, καθαρμένος από τη λαϊκή φαντασία, ανακτά την ιστορική του προσωπικότητα. Αντίθετα, στην Ελλάδα την εποχή της Τουρκοκρατίας κυριαρχεί η θρυλική, όχι η ιστορική μορφή του Αλέξανδρου. Στην προμετωπίδα της διακήρυξης που κυκλοφόρησε ο Ρήγας Φεραίος, ο Αλέξανδρος απεικονίζει τον πόθο για εθνική ανάσταση. Η «Ριμάδα» και η «Φυλλάδα» που εξιστορούν τη ζωή του, διαβάζονται φανατικά και εμπλουτίζονται με νέες παραλλαγές που περιλαμβάνουν και την αδελφή του, τη Γοργόνα. Ο Αλέξανδρος παραμένει δημοφιλής και μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους. Αντιμετωπίζει τον «κατηραμένον όφιν» στο Θέατρο Σκιών, εμπνέει τον Χαλεπά, τον Θεόφιλο, τον Εγγονόπουλο, τον Σεφέρη και τον Ρίτσο, και πολλούς άλλους δημιουργούς.