«…παρατηρεί στραβά όποιος δεν ξέρει τι να τις κάνει τις παρατηρήσεις του. Ο περβολάρης κοιτάει τις μηλιές του πιο προσεχτικά παρά ο διαβάτης…»
K. Hempel, K. Popper, L. Binford, I. Lacatos, Fayerabend: Θεωρητικοί αρχαιολόγοι, οπαδοί και δάσκαλοι του αμερικανικού και του αγγλοσαξονικού θετικισμού, λογικού ή μη, δεν έπαψαν να διαδηλώνουν την άρνησή τους στη μαρξιστική γνωσιοθεωρία.
Στη συρραφή της αρχαιολογικής με την ανθρωπολογική επιστημολογία, Αλτουσέρ και M. Goddelier συγκεράζουν σε αριστοτεχνικές κατασκευές Μαρξισμό και Στρουκτουραλισμό, συνδυάζοντας αναγνώσεις «emic» και «etic» και χρησιμοποιώντας δύο μοντέλα, το «γνωστικό» και το «λειτουργικό».
Το πλαίσιο αναφοράς του άρθρου ορίζεται από την προσέγγιση της προκαπιταλιστικής τεχνολογίας μέσα από τη θεωρία της μαρξιστικής επιστημολογίας, δηλαδή της εξέλιξης της ανθρώπινης πράξης. Η τεχνολογία ορίζεται ως «το σύνολο των υλικών και πνευματικών μέσων, με τη βοήθεια των οποίων ο άνθρωπος προωθεί αποτελεσματικά τη διαδικασία της παραγωγής». Ο Μαρξ, ταυτίζοντας την ιστορία με την τεχνολογία, θεωρεί την τεχνολογία ως πράξη συνισταμένη πράξεων, ως πλαίσιο αναφοράς κάθε ανθρώπινης προοπτικής. Ανερμάτιστες μένουν οι απόψεις που βγάζουν έξω από τον πολιτισμό την τεχνολογία. Ιδιαίτερα προβληματική είναι και η διάκριση τεχνικής – τεχνολογίας που τείνει να διαχωρίσει τη μορφή (τεχνική) από το περιεχόμενο (τεχνολογία). Η μελέτη της αρχαίας τεχνολογίας αποκαλύπτει τρία βασικά στοιχεία συσχετιστικής ένταξης του αρχαίου ατόμου μέσα στην ιστορική διαδικασία:
α) τη δυνατότητα του ατόμου να παρατηρεί και να αξιοποιεί τη φυσική πληροφορία, μεταποιώντας την έτσι ώστε να χρησιμοποιηθεί στην καθημερινή, σκόπιμη δράση. Μια σειρά τέτοιων μεταποιήσεων θα θεωρηθούν ένα στάδιο «πρωτοτεχνολογίας». Στο στάδιο αυτό θα ονομάσουμε τις ανθρώπινες σχέσεις βιοκοινωνικές.
β) τη δυνατότητα του ανθρώπου να αξιοποιεί τη φυσική ύλη και να την εντάσσει σε σκόπιμα παραγωγικά προγράμματα. Εδώ ανήκει ο Περιβολάρης, όπως ποιητικά τον ονομάζει ο Μπρεχτ. Αυτή η προχωρημένη φάση τεχνολογικής εξέλιξης ονομάζεται φάση της «συγκεκριμένης τεχνολογίας» και συμπίπτει με την αρχή της νεολιθικής οικονομίας. Το πιο σημαντικό μέγεθός της είναι τα, οργανωμένα και μη, αρχιτεκτονικά λείψανα. Το δεύτερο μέγεθος της συγκεκριμένης τεχνολογίας είναι οι κινητές κατασκευές: εργαλεία, σκεύη, κοσμήματα.
γ) τη δυνατότητα του ατόμου να οργανώνει και να αντικειμενοποιεί τις κοινωνικές σχέσεις που αναπτύσσονται κατά την αξιοποίηση της φυσικής πληροφορίας και της φυσικής ύλης. Εδώ γίνεται το σταδιακό πέρασμα από την πρωτογενή ισοκατανομική κοινότητα στην κοινωνία του δουλοκτητικού τρόπου παραγωγής. Είναι το πέρασμα από την προϊστορία στην Ιστορία. Οι παραδοσιακές σχέσεις της «πρωτοτεχνολογίας» και της «συγκεκριμένης τεχνολογίας» ανατρέπονται με την εισαγωγή των μετάλλων, την ποσοτική και ποιοτική αλλαγή των παραγωγικών δυνάμεων και την εγκατάσταση της «τεχνολογίας των αντιθέσεων». Με την τεχνολογία των αντιθέσεων ύλη και πληροφορία παίρνουν άλλα ονόματα και περνούν στις λεπτομέρειες της ζωής, στις επιφάνειες της ανθρώπινης σάρκας, στα σοφίσματα της διανόησης. Αυτή τη διαφοροποίηση αναζητούμε με τη σπουδή της αρχαίας τεχνολογίας. Όχι τη ματαιότητα της φόρμας αλλά την αιωνιότητα της διαλεκτικής στην ανθρώπινη πράξη.