Ο μύθος δεν είναι παρά μια πολύπλοκη «γλώσσα» που μεταβιβάζει αποθησαυρισμένες πληροφορίες. Η ιστορική του εξέλιξη τον κάνει να μοιάζει με παλίμψηστο. Στα πρόσωπά του, η κοινωνία προβάλλει θετικά και αρνητικά πρότυπα, εντάσεις και συγκρούσεις. Ο Περικλής καταδικάζει τις γυναίκες στη σιωπή και οι ηρωίδες των μύθων εξασφαλίζουν τη φήμη τους υπερβαίνοντας το μέτρο. Πίσω από την πολλαπλότητα των μορφών, η έννοια γυναίκα στηρίζεται σε τέσσερις αρχετυπικές ιδέες: έρωτας, θυσία, δύναμη, γνώση. Το κρεβάτι (λέχος) δίνει στην παντρεμένη γυναίκα το όνομά της: άλοχος. Εκεί, σπρωγμένοι από τον ερωτικό πόθο, θεοί, ήρωες και θνητοί ενώνονται με τις εκλεκτές τους. Εκεί, εκείνες θα γεννήσουν τον καρπό αυτής της ένωσης, εκπληρώνοντας τη μοναδική σχεδόν προσδοκία που έχει από αυτές μια πατριαρχική κοινωνία. Εύγλωττη είναι και η χρήση του ρήματος «δαμάζω», που παραλληλίζει την ερωτική συνεύρεση με βίαιες αντρικές δραστηριότητες, όπως ο πόλεμος ή το κυνήγι. Στον απόηχό του κινούνται τα εικονογραφικά σχήματα της καταδίωξης και της αρπαγής. Το απόλυτο αντικείμενο του πόθου αποτελεί η ωραία Ελένη, χωρίς να επισύρει τον ψόγο. Αντίθετα, όταν η Φαίδρα γίνεται η ίδια ερωτικό υποκείμενο, καταστρέφει και την ίδια και το αντικείμενο του πόθου της. Στα όρια του έρωτα και της προσφοράς κινείται η υποδειγματική μορφή της Πηνελόπης. Η υπέρτατη προσφορά της θυσίας όμως, επιφυλάσσεται στις παρθένους που σώζουν σταθερά την κοινότητα των αντρών από τον μέγιστο κίνδυνο. Στην εικονογραφία όμως, η θυσία τους δεν βρήκε απήχηση. Οι τραγικοί ποιητές θα εσωτερικεύσουν το αρχέτυπο της γυναικείας προσφοράς, αναδεικνύοντας την Αντιγόνη σε ιδανική αδελφή και την Ηλέκτρα σε ιδανική θυγατέρα. Και τις δυο όμως ξεπερνά η ιδανική σύζυγος, η Άλκηστις. Σήμερα συχνά εκπλήσσει η απουσία του θέματος της μητρικής προσφοράς. Το γεγονός ερμηνεύεται από την υποβάθμιση του ρόλου της μητέρας σε μια πατριαρχική κοινωνία. Μια τέτοια κοινωνία δεν εκχωρεί σε γυναίκες τη δύναμη. Όταν όμως το κάνει για κάποιες, τις επενδύει με αρνητικές και σκοτεινές ιδιότητες. Αν ίσως η περίπτωση της Αταλάντης είναι ανώδυνη, τι να πει κανείς για την Κλυταιμνήστρα που ξεπέρασε κάθε όριο; Πολύ πιο επικίνδυνη από τις πολεμόχαρες Αμαζόνες που ζουν σε τόπους μακρινούς και πάντα δαμάζονται είτε στη μάχη είτε στο κρεβάτι. Οι δημοφιλείς Αμαζονομαχίες απεικονίζουν τη νίκη των Ελλήνων, του νόμου και της τάξης, του αρσενικού. Μια σειρά από θεϊκές μορφές δηλώνουν ότι, στο επίπεδο του μύθου, το αρχέτυπο της γνώσης είναι γένους θηλυκού. Είναι η Γαία η πρωτομάντις, η Θέτις, η σοφή κυρά της θάλασσας, η Δήμητρα που δίδαξε την καλλιέργεια και τα Μυστήρια, η Μήτις, η πολύτροπη νόηση, και, βέβαια, η κόρη της η Αθηνά. Η Κίρκη και η Μήδεια, μάγισσες και οι δυο από τη γενιά του Ήλιου. Με εξαίρεση την πολιούχο Αθηνά, οι άλλες γυναικείες θεές της γνώσης περιθωριοποιούνται, ξεθωριάζουν ή αποκτούν αρνητικό χαρακτήρα. Στην αγγειογραφία του 5ου αιώνα π.Χ. και στην κωμωδία, η Κίρκη παριστάνεται ταπεινωμένη ή πόρνη. Όσο για τη Μήδεια, στα χέρια του Ευριπίδη αναδείχθηκε στον χειρότερο εφιάλτη της πατριαρχικής κοινωνίας.