Πως θα ενταχθεί στο σήμερα ένα δομημένο περιβάλλον του παρελθόντος; Σε υπό ανάπτυξη πολεοδομικές ενότητες, όπως οι επεκτάσεις σχεδίου πόλεως, οι αρχαιολογικοί χώροι ή τα μεμονωμένα μνημεία ή σύνολα εντάσσονται με σχεδιασμό που έχει γίνει εκ των προτέρων. Αν όμως πρόκειται για ήδη διαμορφωμένο πολεοδομικό ιστό, τότε χρειάζονται σημειακές επεμβάσεις για να αξιοποιηθούν. Ο ιστορικός πυρήνας της Θεσσαλονίκης ανήκει στη δεύτερη περίπτωση
Ο επανασχεδιασμός της Θεσσαλονίκης από τον γάλλο πολεοδόμο E. Hébrard αμέσως μετά την πυρκαγιά του 1917, θεωρείται πανευρωπαϊκά το πρώτο μεγάλο πολεοδομικό εγχείρημα του 20ού αιώνα. Αντικατοπτρίζοντας τις αντιλήψεις της εποχής, το ιστορικό μνημείο αποτέλεσε το επίκεντρο του πολεοδομικού ιστού της περιοχής του. Περίοπτο στο κέντρο μιας πλατείας, το μνημείο απομονωνόταν από το παραδεδομένο περιβάλλον του. Στο σχεδίασμα του νέου πολεοδομικού ιστού, βασισμένου σε ορθογώνια κάνναβο με έντονες διαγωνίους, δεν λήφθηκε υπόψη ούτε η ιστορική τοπογραφία της πόλης ούτε ο προϋπάρχων πολεοδομικός ιστός –με εξαίρεση τους βασικούς άξονες των οδών Βενιζέλου, Εγνατίας, Αγ. Δημητρίου, Αγ. Σοφίας, στους οποίους προστέθηκε νέος μνημειακός άξονας, η οδός Αριστοτέλους. Στη Θεσσαλονίκη, μόλις πέντε χρόνια μετά την απελευθέρωσή της, η αρχαιολογική έρευνα ήταν ακόμη ανύπαρκτη και άγνοια επικρατούσε για την ιστορική τοπογραφία της πόλης. Άλλωστε πολιτικές σκοπιμότητες υπαγόρευσαν τόσο την ταχύτητα στο σχεδιασμό όσο και τις τροποποιήσεις στη νομοθεσία περί αύξησης συντελεστή και ποσοστού κάλυψης.
Οι σημερινές προσπάθειες για να ξαναβρεί η πόλη κάτι από τη φυσιογνωμία της μέσα από τον μνημειακό της πλούτο συγκλίνουν στην κατά το δυνατό ομαδοποίηση μνημείων σε ζώνες (ή «αρχαιολογικούς περιπάτους»). Οι ζώνες σήμερα διαγράφονται ως εξής:
Α. Ζώνη ανατολικών τειχών (Λευκός Πύργος – Επταπύργιο)
Β. Κεντρική ζώνη (Πλατεία Αριστοτέλους – Άγιος Δημήτριος)
Γ. Ζώνη δυτικών τειχών (Λαδάδικα – Βόρεια τείχη)
Δ. Ζώνη βορείων τειχών και Άνω Πόλη (Βόρεια τείχη έως Επταπύργιο)
Ε. Διάσπαρτα μεμονωμένα μνημεία χωρίς άμεση σύνδεση με τις ζώνες.
Η υλοποίηση ενός τέτοιου σχεδίου διέπεται από κάποιες αρχές, όπως: την έρευνα και τεκμηρίωση των αρχαιοτήτων, ως εργασία υποδομής για την ένταξή τους στον πολεοδομικό ιστό• τη διαφύλαξη της ιστορικής συνέχειας του δομημένου περιβάλλοντος και της διατήρησης όλων των φάσεών του, κ.ά.