Η αρχαία Μεσόγειος είναι το αδιαμφισβήτητο λίκνο των αστικών δικτύων. Οι πόλεις της διακρίνονται σε «εμπορικές» και «ιερές». Από το Αιγαίο ξεχωρίζουν η Σαντορίνη και η Δήλος. Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η ζωφόρος στο Ακρωτήρι της Θήρας που παριστάνει τρεις πόλεις με τα λιμάνια τους και πλοία να αρμενίζουν ανάμεσά τους. Πρόκειται για τον παλαιότερο χάρτη μεγάλης κλίμακας που γνωρίζουμε. Η Δήλος, γενέτειρα του Απόλλωνα και άρα πόλη ιερή, υπήρξε και μεγάλο πολυεθνικό εμπορικό κέντρο στο Αιγαίο για πολλούς αιώνες.
Στο σύστημα ενός παγκόσμιου χάρτη (Orbis Terrarum), τα σταυροδρόμια ανάμεσα σε θαλάσσιους και στεριανούς δρόμους έπρεπε να πυκνώσουν. Η πιο χαρακτηριστική εμφάνιση αυτού του φαινομένου μας ταξιδεύει στον 10o αιώνα π.Χ., στην Ιερουσαλήμ του Σολομώντα με τη μεγάλη πολιτική και εμπορική σφαίρα επιρροής. Συμμαχίες με την Αίγυπτο και την Τύρο, το λιμάνι του Ετζιών-Γκεμπέρ για τον απόπλου εμπορικών στόλων προς την Ερυθρά θάλασσα, διαμετακομιστικό κέντρο των καραβανιών, η Ιερουσαλήμ συνέδεε τα δίκτυα της ξηράς και της θάλασσας.
Στους Νόμους του ο Πλάτων είχε περιγράψει την ιδανική πόλη σε μικρή κλίμακα, σε απομόνωση, με περιορισμένες θαλάσσιες και χερσαίες δραστηριότητες που εξασφαλίζουν τα χρηστά ήθη των πολιτών. Αντίθετα, το πρότυπο που πρότεινε ο Αλέξανδρος στηριζόταν σε ένα επεκτατικό, πλουραλιστικό πολιτικό και πολιτιστικό σύστημα, ενεργοποιημένο με δίκτυα που συνέδεαν μεγάλες εμπορικές πόλεις. Η Ρώμη, με θάλασσά της τη Μεσόγειο, οικειοποιήθηκε το Orbis Terrarum. Επέκτεινε και οργάνωσε το αστικό δίκτυο προσθέτοντας μια στρατιωτική και δικαιική δομή χωρίς προηγούμενο. Η στρατηγική επιλογή του τόπου για την ίδρυση της Νέας Ρώμης έκανε την Κωνσταντινούπολη πολιτική πρωτεύουσα (ρωμαϊκή, βυζαντινή, οθωμανική) για 1.600 χρόνια. Στα δύο στρατόπεδα που δημιουργήθηκαν μετά την προέλαση των Αράβων, το χριστιανικό και το μουσουλμανικό, κάποια δίκτυα επιβίωσαν. Ο Μεσογειακός Μεσαίωνας είναι εποχή επικράτησης των αστικών δικτύων και των αστικών ανταγωνισμών. Οι πόλεις-κράτη της Ιταλίας συντηρούν δίκτυα επικοινωνίας και εμπόριο σε ορισμένες σφαίρες επιρροής, διεκδικώντας τες η μια από την άλλη. Με κοινή τους απόφαση όμως διατηρεί η Ρώμη το προνόμιο της ιερής πόλης, γεγονός που συνέτεινε στη διατήρηση μια ορισμένης ενότητας στην παγκόσμια σφαίρα επιρροής. Ακόμη και σήμερα η παπική ευλογία μας θυμίζει: «Urbi et Orbi». Με την παρακμή της Μεσογείου, τον 17ο αιώνα τα σημαντικότερα κέντρα επιρροής μεταφέρονται στη Λισαβώνα και τη Σεβίλλη προτού ανηφορίσουν προς τον Δυτικό και Ανατολικό Βορρά.
Τροχιές. Η αρχαία μεσογειακή παράδοση των αστικών δικτύων
25 Jun 2011
by Archaeology Newsroom
- A
- A
- A