Σε όλη τη διάρκεια της Παλαιολιθικής εποχής τα σπήλαια πρόσφεραν φυσικό καταφύγιο στους ανθρώπους. Δεν ήταν μόνο χώροι κατοίκησης αλλά και χώροι ταφών και «ιερά». Παράλληλα όμως, δεν έλειπαν οι υπαίθριοι καταυλισμοί. Η Παλαιολιθική Αρχαιολογία σημαδεύτηκε εξαρχής από μια αντίφαση: αν και τα πρώτα ευρήματα ανακαλύφθηκαν στις αναβαθμίδες του ποταμού Somme στη Βόρεια Γαλλία, οι αρχαιολόγοι δεν επιχείρησαν ανασκαφές σε υπαίθριες θέσεις και περιορίστηκαν στα σπήλαια. Δημιουργήθηκε έτσι ο μύθος του «ανθρώπου των σπηλαίων». Πέρα από την πολιτισμική προκατάληψη, οι ανασκαφές των σπηλαίων ευνοήθηκαν και από πρακτικούς λόγους, καθώς ο εντοπισμός μιας υπαίθριας παλαιολιθικής θέσης είναι σχεδόν αδύνατος. Επιπλέον, λόγω της μακρόχρονης χρήσης τους, τα σπήλαια εμφανίζουν πολλά αρχαιολογικά στρώματα και προσφέρονται για διαχρονική μελέτη. Το γεγονός όμως αυτό αποτελεί και το μειονέκτημά τους, αφού η συνεχής κατοίκηση επιφέρει διαταράξεις και αναμοχλεύσεις. Τις πληροφορίες για την οργάνωση του χώρου και τα εθνογραφικά συμπεράσματα μπορούν να συμπληρώσουν οι αρκετά πιστές εικόνες των βραχύβιων υπαίθριων καταυλισμών.