Η διδασκαλία των Πατέρων της Εκκλησίας κατά τους πρώιμους αιώνες της αυτοκρατορίας προσέδωσαν νέο, χριστιανικό νόημα στην ελληνιστική και ρωμαϊκή παράδοση της φιλανθρωπίας. Χώροι, που λειτουργούσαν υπό την επίβλεψη των μονών και της Εκκλησίας, τα φιλανθρωπικά ιδρύματα ανταποκρίνονταν στις ανάγκες του πάσχοντος πληθυσμού, των απόρων και των ανιάτων.
Από αποσπασματικές μαρτυρίες που χρονολογούνται στα τέλη του 4ου αιώνα συμπεραίνεται ότι τουλάχιστον στην Κωσταντινούπολη μονάδες νοσηλείας λειτουργούσαν με εξειδικευμένο ιατρικό προσωπικό. Η συνεργασία του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως με την αυτοκρατορική αυλή εντοπίζεται ειδικότερα στα μεγάλα νοσηλευτικά ιδρύματα του 6ου και του 7ου αιώνα, τα οποία παρείχαν εξειδικευμένες υπηρεσίες.
Παρά τις ενστάσεις των αγιολογικών κειμένων σχετικά με την αποτελεσματικότητα της ιατρικής και την διαρκή αριστοκρατική καχυποψία ως προς τους χώρους μαζικής νοσηλείας και θεραπείας, η ίδρυση του Ξενώνα του Παντοκράτορος τον 12ο αιώνα πιστοποιεί τα υψηλά κριτήρια για τον σχεδιασμό και τη λειτουργικότητα των θεραπευτικών μονάδων, και την κοινωνική αναβάθμιση του ιατρικού επαγγέλματος.